(no subject)

կրավորական – կռավել, բովել, ճշգրտվել, թոթովելԲայի ժամանակի դեմքի և թվի կարգերըԲայի ժամանակի կարգը ցույց է տալիսգործողության կատարման ժամանա-կը խոսելու պահի համեմատությամբ, այսինքն թե երբ է կատարվում գործողու-թյունը՝ խոսելու պահի՞ն, դրանից առա՞ջ, թե՞ դրանից հետո։ Դրա հիման վրաառանձնացվում է երեք հիմնական ժամանակ՝ ներկա (խոսելու պահին կատար-վող գործողություն), անցյալ (խոսելու պահից առաջ կատարված գործողություն), ապառնի (խոսելու պահից հետո կատարվելիք գործողություն)։ Օրինակ՝ գրում եմ104(ներկա), գրեցի, գրել էի, գրում էի (անցյալ), կգրեմ, պիտի գրեմ (ապառնի)։ Ըստարտահայտման ընդհանուր ձևի՝ բայի ժամանակները լինում են պարզ և բաղադրյալ։Պարզ են բայահիմքով և վերջավորությամբ արտահայտված ժամանակաձևերը( գրեցի, գրեմ, կարդա և այլն)։ Բաղադրյալ են կախյալ դերբայներով և օժանդակբայով կազմված ժամանակաձևերը ( կարդալու եմ, գրում եմ, կարդացել էի և այլն)։Ժամանակակից հայերենում բայն ունի երեք դեմք։ Առաջին դեմքով բայերն ար-տահայտում են խոսողի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում եմ, գրեցի), երկրորդ դեմքի բայերը՝ խոսակցի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում ես, գրեցիր), երրորդ դեմքի բայերը՝ մեկ այլ անձի կամ առարկայի կատարած գոր-ծողությունը (օրինակ՝ գրում է, կոտրվեց)։ Դեմքի կարգն արտահայտվում է օժանդակբայի կամ վերջավորությունների միջոցով։Բայն ունի երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի։ Եզակի թվով բայաձևերն արտա-հայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում է մեկ անձ կամ առարկա, օրի-նակ՝ Ես գրում եմ։ Ես գնացի։ Գնդակը գլորվեց։ Հոգնակի թվով բայաձևերն արտա-հայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում են մեկից ավելի անձեր կամառարկաներ, օրինակ՝ Մենք գրում ենք։ Մենք գնացինք։ Գնդակները գլորվեցին։Ինչպես տեսնում ենք, թվի կարգը ևս արտահայտվում է օժանդակ բայով կամ վեր-ջավորություններով։Բայի եղանակի կարգըԵղանակի կարգը բայի միջոցով արտահայտում է ներկայացվող գործողու-թյան նկատմամբ խոսողի վերաբերմունքը։ Օրինակ՝ Ես պետք է գնամ նախադա-սության մեջ պետք է գնամ բայաձևի միջոցով արտահայտվում է անհրաժեշտու-թյան, հարկադրության իմաստ։ Կամ գրի՛ր բայն արտահայտում է հրաման և այլն։Առանձնացվում է բայի հինգ եղանակ՝ սահմանական, ըղձական, ենթադրական(պայմանական), հարկադրական, հրամայական։Սահմանական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս քերականորեն ստույգկատարված, կատարվող կամ կատարելի գործողություն։ Քերականորեն ենքասում, որովհետև իրականում այդ գործողությունը կարող է տեղի ունեցած չլինել, օրինակ Նա գնաց տուն նախադասության մեջ արտահայտված գնաց գործողու-թյունը կարող է չհամապատասխանել իրականությանը, սակայն խոսողն այնքերականորեն ներկայացնում է որպես ստույգ գործողություն։Ըղձական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատարմանիղձ, ցանկություն, օրինակ Գնամ տուն։ Երանի գնայի հանգստանալու։105Ենթադրական (կամ պայմանական) եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիսպայմանով, ենթադրաբար կամ էլ հաստատապես կատարելի գործողություն, օրի-նակ՝ Ես շուտով կգնամ տուն։ Եթե թույլ տան, կգամ։Հարկադրական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս հարկադրաբար, ան-հրաժեշտաբար կատարելի գործողություն, օրինակ՝ Ես պետք է գնամ։ Դու պիտիսովորեիր։Հրամայական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատար-ման հրաման, հորդոր, խնդրանք, օրինակ՝ Հեռացի՛ր։ Դուռը փակի՛ր։ Հրամայա-կանի բայաձևերի սովորաբար վրա դրվում է շեշտ։Բայի եղանակների ժամանակաձևերը ներկայացնենք աղյուսակով։ՍԱՀՄԱՆԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿԴեմ1.

Մարզիկները մրցույթին մասնակցելու (հրավերք, հրավեր) էին ստացել։9.— Հայրս տուն եկա՞ւ…— Քիչ առաջ ներս մտաւ… Էս բարեկամդ հիւանդ կ՚երեւի, պարոն Վարդան։Վարդանը՝ Մոսոյի ականջին ծռած՝ բաներ մը փսփսաց.

անորոշի սեռականի ձևում, ինչպես առհասարակ բաղադրյալստորոգյալների դեպքում, չեն փոխվում ժխտական օժանդակ բայի ձևը և շարադա-սությունը՝ խմելու չէ։ Ապակատարով կազմված ձևերում օժանդակ բայը փոխվում էձևով և շարադասությամբ՝ չի խմելու։ Այս նույն սկզբունքով հնարավոր է տարբերելնաև անորոշ և վաղակատար դերբայներով ձևերը՝ նկարել է-չի նկարել.

բ) հիմնարկներին, կուսակցություններին, կազմակերպություններին ևզանազան այլ հաստատություններին ու առարկաներին (տարբերանշաններ, շքանշաններ և այլն) տրվող բաղադրյալ անուններ՝«Մուրճ և մանգաղ» գործարան, «Նաիրիտ» գործարան, «Ազգային միաբա-նություն» կուսակցություն, «Հանրապետություն» կուսակցություն, «Հզոր հայրե-նիք» կուսակցություն, «Հող և ազատություն» կուսակցություն, «Միացյալ Հայաս-տան» կուսակցություն, «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցություն, «Օրի-նաց երկիր» կուսակցություն, «Ռադիկալ ժողովրդավարական կուսակցություն»(Գերմանիայում) ( բայց նաև՝ Գերմանիայի սոցիալ-ժողովրդավարական կուսակ-ցություն, Ավստրալիայի լեյբորիստական կուսակցություն, Ճապոնիայի ազատա-կան-ժողովրդավարական կուսակցություն, Հայաստանի ժողովրդական կուսակ-ցություն, Ռուսաստանի Դաշնության կոմունիստական կուսակցություն), «Աշխա-տանք», «Դինամո», «Սպարտակ» (մարզական ընկերություններ), «Զինվորի մայր»կազմակերպություն, «Պատվո նշան» շքանշան, «Մարտական ծառայություններիհամար» մեդալ, «Մայրական փառք» շքանշան, «Գերազանցիկ ֆինանսիստ»կրծքանշան և այլն։Ե.

կարոտն, մոլախոտն, ծղոտն, հետիոտն7.պարարտանյութ, թխվածքաբլիթ, հողապատնեշ, նախշազարդ31Վարժություն 3։ Գտնե՛լ և դո՛ւրս գրել այն բառերն ու բառաձևերը, որոնցառաջին վանկը բաց է։ Բառաձևերը դո՛ւրս գրել տեքստում եղած (փոփոխված) ձևով։Այս բաժակը անշունչ, որ լուռ նայում է ինձ,Մերթ ուրախ է լինում ու մերթ տխրաթախիծ.Ա - 1Ժ – 10Ճ – 100Ռ – 1000Բ - 2Ի – 20Մ – 200Ս – 2000Գ - 3Լ – 30Յ – 300Վ – 3000Դ - 4Խ -40Ն – 400Տ – 4000Ե - 5Ծ – 50Շ – 500Ր – 5000Զ - 6Կ - 60Ո – 600Ց – 6000Է - 7Հ - 70Չ – 700Ւ – 7000Ը – 8Ձ - 80Պ – 800Փ – 8000Թ - 9Ղ - 90Ջ - 900Ք - 9000Մեսրոպյան այբուբենն այնքան կատարյալ է, որ մի քանի մասնակի փոփո-խություներով ծառայում է հայ ժողովրդին արդեն 1700 տարուց ավելի։ Այն պատ-մամշակութային և գիտական խոշոր արժեք է։Տարբեր ցանկերում, հատկապես բառարաններում բառերը հեշտությամբգտնելու համար դասավորում են այբբենական կարգով։ Այդ դեպքում նախ հաշվիէ առնվում առաջին տառը, ապա երկրորդը, այնուհետև երրորդը և այլն։ Օրինակ՝ավանդ, ավագ, ավազ, ավաղ, ավազախառն, ավազաբլուր բառերը, ըստ այբբե-նական հերթականության, կդասավորվեն այսպես՝ ավագ, ավազ, ավազաբլուր, ավազախառն, ավաղ, ավանդ։11Վ ա ր ժ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե րՎարժություն 1։ Ո՞վ է Մեսրոպ Մաշտոցի մասին վարք գրել: 1.